Ból zatok – przyczyny

Ostry nieżyt nosa – przyczyna bólu zatok

Najczęstszą przyczyną bólu zatok jest ostry nieżyt nosa zwany jest pospolicie katarem. Wywołany jest przez drobnoustroje wirusowe. Ostry nieżyt nosa jest często wynikiem przeziębienia. Choremu towarzysza dreszcze, natomiast błona śluzowa staje się przekrwiona, zaczyna też tracić swoją naturalną wilgotność – przy jej jednoczesnym podrażnieniu występuje u chorego niejednokrotnie intensywne kichanie.

W dalszej fazie choroby:

• zaczyna się intensywna produkcja wydzieliny (około dwóch lub trzech dni po zakażaniu),
• występuje dokuczliwa niedrożność nosa,
• cieknąca, gęsta i wodnista wydzielina magazynuje się w zatokach przynosowych.

Wydzielina może w ów czas zacząć spływać po tylnej ścianie gardła. Tym objawom towarzyszy łzawienie wraz z bólem głowy i zatok, oraz przekrwienie spojówek. Układ odpornościowy wspomagany w razie potrzeby farmakologicznie potrafi uporać się z tym wirusem w przeciągu około tygodnia czasu.

Ostry nieżyt nosa może być wywołany również przez wirusy grypy, rynowirusy lub andenowirusy.

Leczenie objawowe ma miejsce w chwili, gdy lekarz wyklucza u chorego nieżyt nosa spowodowany wirusem przeziębienia – może on zlecić pacjentowi w czasie kuracji medykamenty powodujące obkurczenie naczyń krwionośnych, co w efekcie doprowadza do zmniejszenia produkcji wydzieliny.

Bolące zatoki – przewlekły nieżyt nosa

Przewlekły nieżyt nosa podobnie jak ostry wywołuje często ból zatok. Jest schorzeniem, które ze względu na ilość procesów mających wpływ na jego przebieg i objawy trudno jest jednolicie sklasyfikować.
W uproszczeniu dzieli się na:

• zwykły przewlekły nieżyt nosa wywołany czynnikami z zewnątrz – chory skarży się w przypadku tego nieżytu na intensywne wydzielanie śluzu i podobnie jak w przypadku ostrego nieżytu nosa na akumulację wydzieliny i zamknięcie drożności kanałów jamy nosowej (co w efekcie generuje ból zatok i spojówek). Problem może tkwić w podrażnieniu dróg oddechowych wywołanym np. dymem z papierosów lub unoszącymi się w powietrzu spalinami samochodowymi. Leczenie polega na podawaniu leków obkurczających naczynia krwionośne, ewentualnie może być włączona antybiotykoterapia, oraz inhalacje. Do tego dołącza się aerozole sterydowe z grup budesonidów.
• przewlekły nieżyt nosa o podłożu alergicznym – objawia się on dokuczliwym swędzeniem w jamach nosowych, bólem i nabrzmieniem zatok, z nagromadzoną tam gęstą wydzieliną. Do tego dodać należy występujące kichanie oraz ogólne osłabienie. Źródło schorzenia to uczulenie pacjenta na dane czynniki zewnętrzne (przykładowo pyłki drzew, kurz, sierść zwierząt, niektóre artykuły spożywcze). Najczęściej zostaje podrażniona w ów czas błona śluzowa górnych dróg układu oddechowego. Lekarz pierwszego kontaktu może zlecić pacjentowi leki przeciwhistaminowe wraz z wymazem z wydzieliny śluzu. W dalszej fazie leczenia kieruje on pacjenta do poradni alergologicznej celem wykonania dalszych badań precyzujących jaki alergen wywołuje nieżyt nosa u pacjenta.
• przewlekły nieżyt nosa typu przerost – w odróżnieniu od zwykłego przewlekłego nieżytu nosa objawy choroby są dla pacjenta znacznie bardziej dokuczliwe i intensywne – zwiększa się silnie ilość wydzieliny, oraz powierzchnia błony śluzowej. Badania i diagnostyka przeprowadzane jak w przypadku zwykłego przewlekłego nieżytu nosa mogą nie dać pożądanych efektów, dlatego też pacjent może zostać poddany zabiegowi kochotomi.

Polip nosa

Polip nosa – może on wystąpić zarówno jako wynik ostrego nieżytu nosa jak i przewlekłego o podłożu alergicznym (ta odmiana występuje u około ¼ badanych). Jednym z jego objawów jest ból zatok.

Polip to nawarstwiająca się masa błony śluzowej nosa, która nieleczona może doprowadzić do całkowitego zamknięcia światła jamy nosowej (zazwyczaj w jednym z przewodów nosowych).

Rzadko jednak do takiej poważnej sytuacji dochodzi. Leczenie polipów polega na podawaniu leków z grupy steroidów droga kropelkową – w przypadku, gdy nie daje to oczekiwanych rezultatów polip może być także usunięty drogą mało inwazyjnego zabiegu operacyjnego.

Zanikowy nieżyt nosa

Kolejną przyczyną bólu zatok jest zanikowy nieżyt nosa – bardzo trudno jest tutaj wyjaśnić genezę choroby – dotyka ona głównie mieszkańców Bliskiego Wschodu. Objawy zanikowego nieżytu nosa to gęsto występujące na powierzchni jego błony śluzowej strupy, po usunięciu których leczony pacjent ma powiększoną jamę nosową.

Sama zaś błona śluzowa staje się niezwykle sucha, co może doprowadzić do osłabienia naczyń krwionośnych i wycieku krwi z nosa.

Inną choroba towarzyszącą zanikowemu nieżytowi nosa może być ozena – pojawia się w chwili, gdy w strupach błony śluzowej gromadzi się cuchnąca wydzielina. Leczenie choroby polega na wielokrotnym przemywaniu jamy nosowej sola fizjologiczną, a następnie nasączaniu maściami zapewniającymi jej odpowiednie nawilżenie (np. maść tranowa).

Zapalenie zatok

Zapalenie zatoki szczękowej

Zapalenie zatoki szczękowej – choroba ta pojawia się często jako następstwo ostrego nieżytu nosa, w momencie gdy również dochodzi do zainfekowania zatoki wirusami generującymi ostry nieżyt. Może mieć ona także podłoże na tle przewlekłym (wówczas objawy nie są u chorego tak intensywne). W obu przypadkach stosowane są podobne metody leczenia.

Na jej występowanie szczególnie narażeni są nurkowie i pływacy w chwili kontaktu błony śluzowej nosa z wodą zawierającą różne substancje chemiczne (podrażnienie może powodować np. chlor na basenie). Co charakterystyczne może przebiegać także bezobjawowo.

Chory może skarżyć się na bóle twarzy, spojówek jak i w obrębie całej głowy. Dolegliwości bólowe u chorego występują znacznie intensywniej niż w przypadku początkującego nieżytu nosa. Ból jest najbardziej dokuczliwy przy wykonywaniu ruchów zwiększających ciśnienie w zatokach, może on promieniować w obrębie całych zatok. Występująca gęsta, bezbarwna lub żółta wydzielina, powoduje często jednostronne zamknięcie światła jamy nosowej.

Pacjent może skarżyć się przy tym na uczucie nabrzmiałej twarzy po stronie chorej zatoki, jak również brak możliwości mechanicznego usunięcia zalegającej wydzieliny. Błona śluzowa staje się przekrwiona i powiększa się. W zależności od wniosków wyciągniętych przez otolaryngologa pacjent powinien mieć wykonaną serię specjalistycznych badań w celu precyzyjnego zdiagnozowania choroby (wymaz z nosa, tomografia komputerowa zatok). W swej początkowej fazie leczenie polega na płukaniu jamy nosowej solą fizjologiczną, farmaceutyczną wodą morską lub stosowaniu inhalacji. Przy braku rezultatów stosuje się chirurgiczną punkcję zatoki (tzw. punkcja Becka).

Zapalenie zatoki sitowej

Zapalenie zatoki sitowej, podobnie jak w przypadku zapalenia zatoki szczękowej może ona przebiegać w formie ostrej lub przewlekłej. W przypadku formy ostrej rzadko występuje wyraźny ból w jamie nosowej, emanuje on częściej w okolicy spojówek i u nasady nosa, przy jednoczesnej niedrożności. Przewlekła forma zapalenia zatoki sitowej często jest możliwa do zdiagnozowania dopiero po wykonaniu tomografii komputerowej zatok web. Leczenie stosowane jest podobnie jak w przypadku zapalania zatoki sitowej.

Zapalenie zatoki klinowej

Zapalenie zatoki klinowej to najłagodniejsza forma występowania bólu zatok, niestety też najtrudniejsza do zdiagnozowania. Choremu może doskwierać ból w obrębie czaszki, emanujący po dwóch pozostałych zatokach. Nie występują przy tym problemy z wydzieliną i błoną śluzową. Leczenie przeprowadza się podobnie jak w w/w przypadkach bólu zatok.

Nadużywanie leków

Nadużywanie leków – w szczególności dotyczy to często reklamowanych, komercyjnych kropli do nosa opartych zazwyczaj na Xymetazolinie jako substancji czynnej. W rezultacie zamiast pomagać choremu, wysuszają one błonę śluzową nosa (jej uszkodzenie może być nawet nieodwracalne).

Natomiast organizm produkuje większe ilości wydzieliny tak, aby obronić się przed obcą substancją, co skutkuje jeszcze mocniejszym katarem niż przed stosowaniem kropli do nosa.