Próchnica zębów

Czym jest próchnica zębów?

Próchnica zębów to szeroko rozpowszechniony problem zarówno w populacji osób dorosłych, jak i dzieci. Szacuje się, że w Polsce na próchnicę zębów może cierpieć nawet ok. 90 % dzieci w wieku 7-12 lat, a w grupie młodzieży w wieku 13-18 lat – około 92-94 %.

Próchnica zębów to choroba bakteryjna. Za jej rozwój odpowiedzialne są takie patogeny jak np. Lactobacillus acidophilus,Streptococcus mutans, Streptococcus salivarius, Streptococcus mitis, Streptococcus faecalis. W wyniku metabolizmu cukrów (zwłaszcza glukozy, fruktozy i sacharozy), bakterie obecne w płytce nazębnej produkują kwasy mające zdolność do demineralizacji substancji nieorganicznych oraz niszczenia związków organicznych tworzących zęby. W ten sposób dochodzi do niszczenia struktury zęba i do powstawania ubytków.

Próchnica zębów – przyczyny

Do rozwoju próchnicy zębów predisposition:

• niedostateczna higiena jamy ustnej (zbyt rzadkie lub niedokładne mycie zębów, zbyt rzadka wymiana szczoteczki do zębów na nową),
• niedobory minerałów (fluoru, wapnia, fosforu, magnezu) i witaminy D – również w życiu płodowym – odpowiadają one za prawidłową mineralizację szkliwa, dzięki czemu zęby stają się bardziej odporne na działanie kwasów bakteryjnych,
• nieprawidłowa dieta (posiłki bogate w cukry, zwłaszcza glukozę, sacharozę, fruktozę, tendencja do podjadania między posiłkami),
• przedłużone karmienie dziecka butelką (tzw. próchnica butelkowa) lub piersią – dotyczy zwłaszcza dzieci, które uspokajają się i zasypiają w trakcie ssania,
• warunki socjalne (zwłaszcza ograniczony dostęp do opieki dentystycznej),
• predyspozycje genetyczne,
• niedostateczne wydzielanie śliny (np. w przebiegu zespołu Sjoegrena),
• kontakt z osobą cierpiącą na próchnicę zębów (np. poprzez całowanie w usta, korzystanie ze wspólnych sztućców, kubków itp.).

Próchnica zębów – objawy

W początkowym stadium rozwoju próchnicy, na powierzchni szkliwa zęba tworzy się wyraźnie odgraniczająca się od zdrowych tkanek biała płytka próchnicowa, która z czasem ciemnieje. Stopniowo w zębie powstaje ubytek, który się pogłębia.

Objawami próchnicy są:

• ból zęba, który nasila się po posiłkach,
• nadwrażliwość na niskie lub wysokie temperatury oraz niektóre smaki,
• nieprzyjemny zapach z jamy ustnej.

Rozwijająca się próchnica zębów może skutkować wypadnięciem zęba.

Próchnica zębów – leczenie

W leczeniu próchnicy zębów obowiązuje taka sama reguła jak w terapii wszystkich chorób – im szybciej wykryje się zaburzenie, tym prostsze jest leczenie. Plama próchnicowa może ustąpić pod wpływem stosowania past zawierających fluor. Bardziej zaawansowane stadia próchnicy wymagają leczenia stomatologicznego – usunięcia martwych tkanek i wypełnieniu powstałego ubytku za pomocą plomby, a w niektórych przypadkach leczenia kanałowego (usunięcia miazgi zęba z kanału korzeniowego), a nawet usunięcia zęba. Leczenie próchnicy zębów może być wykonywane w znieczuleniu lub bez znieczulenia.

Próchnica zębów mlecznych

Uzębienie mleczne to pierwsze pokolenie zębów poprzedzające wyrzynanie się zębów stałych. Pierwszy ząb mleczny pojawia się u dziecka około 6 miesiąca życia (zwykle jest to górny siekacz pierwszy). Wypadanie zębów mlecznych i rozwój uzębienia stałego rozpoczyna się około 6 roku życia. Uzębienie mleczne składa się z 20 zębów (siekacze, kły, zęby trzonowe), natomiast w uzębieniu stałym liczy 32 zęby (siekacze, kły, zęby przedtrzonowe, zęby trzonowe).

Próchnica zębów mlecznych to często spotykany i nierzadko bagatelizowany przez rodziców problem. Wielokrotnie można zetknąć się z niesłuszną opinią, że nie ma sensu leczyć zębów, które i tak wypadną samoistnie. Jest to groźny mit. Próchnicę zębów mlecznych należy szybko leczyć, gdyż ze względu na nie w pełni wykształconą mineralizację tkanek ma ona tendencję do szybkiego postępowania i wciągania w proces chorobowy głębszych tkanek, w tym nerwu zęba.

Ponadto, uzębienie mleczne ma tendencję do tzw. próchnicy galopującej – charakteryzuje się ona szybkim przechodzeniem choroby z jednego zęba na drugi, aż do całkowitego zajęcia wszystkich zębów.

Nieleczona próchnica zębów mlecznych i ich przedwczesne wypadnięcie lub konieczność usunięcia skutkuje opóźnieniem wyrzynania się zębów stałych oraz wadami zgryzu. Ponadto, nieleczona próchnica zębów może skutkować zapaleniem jamy ustnej, a nawet uogólnieniem się zakażenia i transmisją bakterii do odległych tkanek i narządów (np. u dzieci predysponowanych, do serca i do rozwoju infekcyjnego zapalenia wsierdzia).

Próchnica zębów – zapobieganie

W trosce o utrzymanie zdrowych zębów, należy stosować się do zasad profilaktyki próchnicy. Polegają one na:

• przestrzeganiu zasad prawidłowej higieny jamy ustnej:
  • zęby powinny być dokładnie szczotkowane najlepiej po każdym posiłku, a absolutne minimum to 2 razy dziennie,
  • po każdym myciu zębów szczoteczka powinna być dokładnie oczyszczona,
  • szczoteczka do zębów powinna być regularnie wymieniana na nową (co najmniej raz na 3 miesiące),
  • absolutnie zakazane jest korzystanie ze szczoteczek użytkowanych przez inne osoby,
  • każdemu szczotkowaniu zębów powinno towarzyszyć oczyszczenie przestrzeni międzyzębowych za pomocą nici dentystycznej,
  • wskazane jest stosowanie płynów do płukania jamy ustnej,
  • w przypadku braku możliwości umycia zębów po posiłku, warto skorzystać z bezcukrowej gumy do żucia, której żucie ułatwi eliminację resztek pokarmowych z powierzchni zębów i przestrzeni międzyżebrowych,
  • istotny jest odpowiedni dobór preparatów do higieny jamy ustnej (pasty i płyny do płukania jamy ustnej muszą zawierać fluor, który wzmacnia szkliwo, czyniąc go bardziej odpornym na działanie kwasów bakteryjnych);
• stosowaniu prawidłowej diety – ograniczeniu pokarmów zawierających cukry, unikaniu podjadania między posiłkami, dostarczaniu wraz z pożywieniem odpowiedniej dawki takich minerałów jak wapń, fluor, fosfor, magnez oraz witaminy D;
• regularnym wykonywaniu przeglądu jamy ustnej w gabinecie stomatologicznym (minimum raz na pół roku) – pierwsza wizyta u dentysty powinna odbyć się w momencie, gdy dziecko ma pierwsze cztery zęby mleczne;
• korzystaniu z zabiegów dentystycznych chroniących przed próchnicą, takich jak:
  • lakowanie (wypełnianie anatomicznych szczelin w zdrowych zębach za pomocą laku wywierającego działanie ochronne przed kwasami wytwarzanymi przez bakterie),
  • fluoryzacja (nałożenie na powierzchnię zębów pianki, żelu lub lakieru zawierającego fluor), którą powinno się powtarzać co 4-6 miesięcy,
  • lapisowanie (zabieg przeprowadzany na zębach z niewielkim ubytkiem polegający na pokryciu go azotanem srebra utwardzającym szkliwo i działających przeciwbakteryjnie).

Próchnica zębów to szeroko rozpowszechniony, wręcz społeczny problem zdrowotny, którego nie należy bagatelizować. Aby zapobiegać próchnicy, należy przestrzegać zasad prawidłowej higieny jamy ustnej, unikać spożywania dużej ilości cukrów, dbać o dostarczanie organizmowi minerałów i witamin odpowiadających za prawidłową mineralizacje zębów, a także regularnie odwiedzać gabinet stomatologiczny celem wykonania przeglądu jamy ustnej i wykonania zabiegów chroniących przed próchnicą.